ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ
Θέμα: “1ο Πανελλαδικό Συνέδριο Ποντιακού Πολιτισμού (Θέατρο – Μουσική – Χορός).”
Με τη συμμετοχή εκατοντάδων εκπροσώπων ποντιακών σωματείων απ’ όλη την Ελλάδα, αλλά και ενδιαφερομένων για την ιστορία και τον πολιτισμό των Ελλήνων του Πόντου, και την παρουσία εκπροσώπων της πολιτικής ηγεσίας, υπουργών, βουλευτών, νομαρχών, δημάρχων, αντινομαρχών και αντιδημάρχων, νομαρχιακών και δημοτικών συμβούλων, πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, το Σάββατο 24 και την Κυριακή 25 Φεβρουαρίου 2007, το 1ο Πανελλαδικό Συνέδριο Ποντιακού Πολιτισμού, αφιερωμένο στο Θέατρο, τη Μουσική και το Χορό.
Επιστήμονες, λαογράφοι, και ερευνητές του ποντιακού πολιτισμού, παρουσίασαν εξειδικευμένες εισηγήσεις, προσελκύοντας το ενδιαφέρον τον παρευρισκομένων, ενώ μετά από κάθε ενότητα εισηγητών, ακολουθούσε εκτενής συζήτηση.
Στην τελετή έναρξης, με την προεδρεία του Χριστόφορου Χριστοφορίδη, το βράδυ του Σαββάτου ο λέκτορας του τμήματος γλώσσας, φιλολογίας και πολιτισμού παρευξείνιων χωρών στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Ηλίας Πετρόπουλος, ανέπτυξε το θέμα «Ο Παρευξείνιος Ελληνισμός στο φως των αρχαιολογικών ανακαλύψεων», ενώ στη συνέχεια έγινε παρουσίαση ποντιακών παραδοσιακών τραγουδιών από την χορωδία του συλλόγου Καυκασίων Καλαμαριάς «Ο Προμηθέας» υπό την διεύθυνση του καθηγητή μουσικής Παύλου Τσακαλίδη.
Στην ενότητα του ποντιακού θεάτρου με την προεδρεία τους Ιεροκλή Μιχαηλίδη, Αχιλλέα Βασιλειάδη, Γιώργο Φουρνιάδη και Γιώργο Σιαπανίδη, μίλησαν ο Λάζος Τερζάς , ο Κώστας Αλεξανδρίδης, η Βασιλική Παπαχαραλάμπους, ο Παναγιώτης Βασιλειάδης, ενώ απονεμήθηκε τιμητική διάκριση στον Χρήστο Σαμουηλίδη για την πολύπλευρη και μακρόχρονη προσφορά του στο ποντιακό θέατρο.
Στην ενότητα η μουσική του Πόντου χθες και σήμερα με την προεδρεία του Νεκτάριου Πάρη, Σάββα Μαυρίδη, Κυριάκου Σαχανίδη και Παύλου Γαϊτανίδη, μίλησαν ο Παύλος Τσακαλίδης, ο Παύλος Γαϊτανίδης, ο Θεόδωρος Ελευθερίου (Βεροιώτης), ο Βασίλης Αρχιτεκτονίδης, ο Σταύρος Κιβωτίδης, ο Λάζος Ιωαννίδης, ενώ απονεμήθηκε τιμητική διάκριση για την πολύπλευρη και μακρόχρονη προσφορά του στον λαογράφο και συγγραφέα Στάθη Ευσταθιάδη.
Στην ενότητα του χορού, από τον ιστορικό Πόντο μέχρι σήμερα, με προεδρεία τους Μιχάλη Καραβέλα. Ξενοφών Σοφιανίδη, Δημήτρη Αθανασιάδη και Νίκο Παλασίδη, μίλησαν ο Δημήτρης Αθανασιάδης, ο Μάκης Πετρίδης, ο Μιχάλης Καραβέλας, ο Κυριάκος Μωυσίδης, ο Βασίλης Πολατίδης, ενώ απονεμήθηκε τιμητική διάκριση για την μακρόχρονη προσφορά του στον ποντιακό χορό στο Νίκο Σωματαρίδη, και το συνέδριο έκλεισε με τον θεατρικό μονόλογο του Γιώργου Σιαπανίδη με τον τίτλο «Η Διάλεξη».
Στο χαιρετισμό του προς τους παρευρισκομένους στην εκδήλωση, ο πρόεδρος της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος, καθηγητής ιατρικής του ΑΠΘ Γιώργος Παρχαρίδης, μεταξύ άλλων ανέφερε: «Η ΠΟΕ έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην ανάδειξη και διατήρηση του πολιτισμού και της παράδοσης και αυτό γιατί πιστεύει ότι λαοί χωρίς παράδοση και πολιτισμό είναι «φτερά στον άνεμο». Στη θεματολογία του συνεδρίου γίνεται σύνδεση με την παράδοση στον ιστορικό Πόντο, που μέρος αυτής βέβαια της παράδοσης είναι και η τραγωδία της γενοκτονίας. Η λύρα που αποτέλεσε και αποτελεί τη φωνή του πόνου, της χαράς και της λύπης, του έρωτα και της αγάπης, υπήρξε όμως και η φωνή της τραγωδίας, και εδώ ακριβώς θα συνιστούσαμε τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας κ. Α. Γκιούλ, όταν ακούει τη φωνή της λύρας, καλό θα είναι να θυμάται ότι αυτή η φωνή είναι η φωνή της τραγωδίας της γενοκτονίας και αντί οι Τούρκοι να οικειοποιούνται τον πολιτισμό μας ας διαφυλάξουν τον δικό μας πολιτισμό που αποτυπώνεται στα εκατοντάδες μνημεία μας και τις εκκλησίες μας στον ιστορικό Πόντο και ας αφήσουν επί τέλους την Παναγία Σουμελά του Πόντου να λειτουργήσει επί τέλους, γιατί μόνον έτσι θα κάνουν ένα μεγάλο βήμα στην πορεία τους προς την πολιτισμένη Ευρώπη».
Θέατρο
Στην εισήγησή του με θέμα «Ιδιωματικό το ποντιακό θέατρο» ο ηθοποιός – σκηνοθέτης Λάζος Τερζάς, μεταξύ άλλων επισήμανε: «Ο ποντιακός ελληνισμός βιώνει δεκαετίες τώρα και διατηρεί σαν εστία πολιτισμού όλα εκείνα τα πολιτισμικά και πολιτιστικά στοιχεία, που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας Τραντέλλενες των παραλίων του Ευξείνου Πόντου και που μας οδηγούν κατευθείαν στην καρδιά της ελληνικής αρχαιότητας. Θέατρο, γλώσσα, χοροί – πανάρχαιοι αρχαϊκοί ρυθμοί, ιδία ο πυρρίχιος, ήθη, έθιμα παραδόσεις. Την μακραίωνη ιστορία του ποντιακού θεάτρου, μπορούμε να την διαιρέσουμε σε δύο βασικές περιόδους: την εκείθεν του Αιγαίου ως την ανταλλαγή και την εντεύθεν του Αιγαίου από την ανταλλαγή ως τα σήμερα».
Στην εισήγησή του με θέμα «Το λαϊκό παραδοσιακό θέατρο του Πόντου – Μωμόγεροι», ο συγγραφέας – διδάκτωρ του πανεπιστημίου Ιωαννίνων Χρήστος Σαμουηλίδης, την οποία λόγω ασθενείας διάβασε ο Κυριάκος Σαχανίδης μεταξύ άλλων τόνισε: «Από τα έθιμα και γενικά, από τον λαϊκό πολιτισμό των Ελλήνων του Πόντου, ιδιαίτερο εθνολογικό και δραματολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζει το λαϊκό παραδοσιακό θέατρο, οι γνωστοί πιο πολύ ως Μωμόγεροι, δηλαδή τα δρώμενα των αυτοσχέδιων μασκαρεμένων ομάδων της περιόδου του Δωδεκαημέρου (από την παραμονή των Χριστουγέννων ως τα Θεοφάνια).Το παραδοσιακό αυτό θέατρο του Πόντου αποτελούσε, στην ουσία, μια προθεατρική μορφή θεάτρου, και ήταν απλωμένο σ’ όλους σχεδόν τους ελληνικούς ποντιακούς οικισμούς, από τα Σούρμενα και την Τραπεζούντα ως την Σαμψούντα και την Πάφρα, παραλιακά, και από τα χωριά της Αργυρούπολης και της Νικόπολης ως τις ποντιακές αποικίες του Μπουγά Μαντέν και του Καυκάσου, μεσογειακά».
Ο ηθοποιός Κώστας Αλεξανδρίδης, στην εισήγησή του με θέμα «Από την Λιβερά του Πόντου στο νομό Κοζάνης: Μωμοέρια (Κοτσαμάνια) τόνισε μεταξύ άλλων: «Όταν λέμε Μωμοέρια εννοούμε μία ομάδα μεταμφιεσμένων, που περιφέρεται από σπίτι σε σπίτι στον Πόντο, χορεύοντας, τραγουδώντας και σατιρίζοντας τα κακώς κείμενα. Μώμος είναι στην Αρχαιότητα ο Θεός του γέλιου και της σάτιρας, η προσωποποίηση της μορφής και της κατηγορίας. Μώμος είναι αυτός που ψάχνει να βρει κουσούρι, άλλωστε είναι γνωστή η λέξη άμωμος, που σημαίνει ο χωρίς κουσούρια, ο τέλειος. Προέρχεται από το ομηρικό ρήμα ΜΩ, που σημαίνει ψάχνω να βρω (κουσούρι). Οι Μωμόγεροι στον Πόντο είναι μεταμφιεσμένοι. Φοράνε προσωπεία ΟΛΟΙ».
Ο ηθοποιός – σκηνοθέτης Παναγιώτης Βασιλειάδης στην εισήγησή του με θέμα «η δραματοποίηση των ποντιακών εθίμων στο λειτουργικό χώρο», μεταξύ άλλων ανέφερε: «Η μουσική και ο χορός άρρηκτα δεμένα με την ποντιακή ζωή αποτελούν το Α και το Ω της τελικής εικόνας της παράστασης. Λειτουργούν καθοριστικά, όχι σαν μεμονωμένες δράσεις με το λόγο, που κλιμακώνει τη μουσική και τα βήματα, αργά, επιβλητικά, γρήγορα ή σε ρυθμούς προετοιμασίες πολέμου».
Μουσική
Στην εισήγησή του με θέμα «η σχέση της ποντιακής μουσικής με τη βυζαντινή», ο μαέστρος – συνθέτης Παύλος Τσακαλίδης, μεταξύ άλλων τόνισε: «Οι σχέσεις της ποντιακής δημοτικής μουσικής και βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής, ως δύο βασικών μορφών της ελληνικής μουσικής του ελληνισμού της Μαύρης Θάλασσας, διατηρήθηκαν άφθαρτες για πολλούς αιώνες. Και τα δύο είδη αυτά υπηρέτησαν και συνεχίζουν να υπηρετούν τις πνευματικές και καλλιτεχνικές ανάγκες των Ελλήνων του Πόντου. Έχουν μερικές ομοιότητες, αλλά και αρκετές διαφορές, διότι ο κάθε κλάδος υπηρετεί τον διαφορετικό σκοπό και έχει τις ιδιαιτερότητές του. Το γεγονός αυτό μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι αυτοί οι δύο κλάδοι της μουσικής μας παράδοσης αν και λειτουργούσαν για πολλά χρόνια στο ίδιο έδαφος και υπό την αιγίδα του ενιαίου κράτος για πολλούς λόγους δεν μπορούν να θεωρούνται ταυτόσημοι».
Ο καθηγητής μουσικής Παύλος Γαϊτανίδης, στην εισήγησή του με θέμα «η ποντιακή μουσική, σχέσεις μάθησης – διδασκαλίας», μεταξύ άλλων ανέφερε: «Η μουσική ζωή του ποντιακού λαού είναι στενά συνυφασμένη με τα μικρά και τα μεγάλα εθιμικά κοινωνικά δρώμενα (χαρά, αρραβώνας, πανηγύρι, μεγάλες γιορτές, παρέα γλεντιού στο καφενεία, στο σπίτι κ.ά.) μέσα στα οποία η ίδια η μουσική καλλιεργείται και αποκτά την γνώστή της φυσιογνωμία. Στη ρευστή σημερινή πραγματικότητα που ο ανταγωνισμός για το εύκολο κέρδος οργιάζει, είναι προφανές ότι η μουσική επαγγελματική δραστηριότητα, στα πλαίσια παροχής υπηρεσίας κοσμικής και νυχτερινής διασκέδασης, επισκιάζει, εκτοπίζει ή τροποποιεί σε αφάνταστο βαθμό τον οικείο κληρονομημένο μουσικό πολιτισμό».
Ο συνθέτης – συγγραφέας Βασίλης Αρχιτεκτονίδης μιλώντας για τη «μουσική παράδοση του Πόντου», μεταξύ άλλων τόνισε: «Η παράδοση του ποντιακού ελληνισμού, μας άφησε μεγάλη παρακαταθήκη χορών, τραγουδιών και μουσικής, που πρέπει να διατηρήσουμε με μεγάλο σεβασμό, όπως μας τα παράδωσαν οι πρόγονοί μας. Να τα κρατήσουμε ως πνευματικά μνημεία, χωρίς να επεμβαίνουμε και να τα καταστρέφουμε για το εύκολο εμπορικό κέρδος. Να μη γίνουμε παραχαράκτες αυτών των πολύτιμων πνευματικών αγαθών. Να τα χρησιμοποιήσουμε για μελέτη και ανάλυση και με τις γνώσεις που θα αντλήσουμε να δημιουργήσουμε νέα μουσικά έργα, μικρά ή μεγάλα».
Ο Σταύρος Κιβωτίδης, παραγωγός πολιτιστικών εκδηλώσεων μιλώντας για τους «τρόπους και μεθόδους παρουσίασης και προβολής της παραδοσιακής μουσικής στο πανελλήνιο και διεθνές κοινό», μεταξύ άλλων επισήμανε: «Τις τελευταίες δεκαετίες, μουσικά ιδιώματα που συνήθως αποκαλούνται παραδοσιακά βρίσκονται πια στο επίκεντρο της σύγχρονης ζωής. Θα χαιρόμουν ανεπιφύλακτα γι’ αυτή την εξέλιξη, εάν δεν επρόκειτο για άλλη μία «μόδα», γεμάτη με υπερβολές, παραφιλολογία και προαπαντώς ανίερη εκμετάλλευση και καιροσκοπισμό. Με όχημα την μουσική παράδοση στη συνάντησή της με το σύγχρονο «γίγνεσθαι», ας διαφοροποιηθούμε κοινωνώντας την «λαλία μουν» αντιστεκόμενοι στην μαζική κουλτούρα και την «πολιτιστική» βιομηχανία με τα παράγωγά της».
Χορός
Στην εισήγησή του ο Δημήτρης Αθανασιάδης, συνταξιούχος εκπαιδευτικός – λυκειάρχης, έκανε «ιστορική ανάλυση του Πυρρίχιου Χορού», τονίζοντας μεταξύ άλλων: «Οι ποντιακοί χοροί είναι ομαδικοί χοροί, συμμετέχει όλος ο λαός και αυτός ο λυράρης, ο οποίος στους χορούς που συνοδεύονται από τραγούδι, επειδή ο χορός πολλές φορές του δημιουργεί πολλά και διάφορα συναισθήματα, αρχίζει να χορεύει και αυτός με τη λύρα του. Τρέχει από το ένα άκρο του χορού στο άλλο και από τον ένα χορευτή στον άλλο, πηδά ρυθμικά και αυτός μαζί με τους χορευτές και κυριαρχείται, πολλές φορές, από ένα είδος άκρατου ενθουσιασμού και διονυσιασμού. Ο ποντιακός λαός έχει τον ρυθμό μέσα του, γι’ αυτό και οι χοροί του όλοι είναι ρυθμικοί και ζωηροί. Ο χορός όμως ο οποίος έχει την σφραγίδα της ποντιακής λεβεντιάς και αποτελεί το κορύφωμα όλων των ποντιακών χορών είναι ο Πυρρίχιος».
Στην εισήγησή του ο Μιχάλης Καραβέλας, με θέμα «Το ενιαίον του ποντιακού ελληνισμού όπως τεκμηριώνεται μέσα από τους χορούς», μεταξύ άλλων τόνισε: «Ο χορευτικός πολιτισμός, ας μου επιτραπεί ο όρος, δεν ήταν δυνατόν να σβήσει και να ξεριζωθεί τόσο εύκολα. Είχε γίνει τρόπος ζωής, έκφρασης συναισθημάτων, ιδεών και επιθυμιών. Έναν τέτοιο πολιτισμό υπηρετούμε σήμερα, αφού έχει ρίζες πανάρχαιες και δεν θέλουμε να χαθούνε. Ο ποντιακός πολιτισμός δεν είναι μόνο η χορευτική παράδοση. Είναι η παιδεία, η κοινωνική οργάνωση, το αίσθημα και η συνείδηση της καταγωγής και άλλα σπουδαία».
Ο χοροδιδάσκαλος και απόφοιτος ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης Κυριάκος Μωυσίδης, στην ομιλία του με θέμα «Ανάλυση των χορών του Καρς», μεταξύ άλλων ανέφερε: «Δύο είναι οι βασικές παράμετροι που επηρέασαν και τελικά διαμόρφωσαν τους χορούς των Ελλήνων του Καρς. Οι μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών από τον Πόντο και η ανάμειξη των πληθυσμών αυτών με τους τοπικούς λαούς και οι αλληλεπιδράσεις που δέχτηκαν. Ως χοροί των Καρσλήδων πρέπει να θεωρούνται όλοι εκείνοι τους οποίους οι ίδιοι οι Καρσλήδες τους αποδέχονται ως δικούς τους».
Τέλος ο χοροδιδάσκαλος Βασίλης Πολατίδης αναφερόμενος στην «μουσική επένδυση των χορών των Ελλήνων του Πόντου», μεταξύ άλλων τόνισε: «Η μουσική των χορών, αλλά και των τραγουδιών των Ρωμιών του Πόντου είναι γνήσιο τέκνο της αρχαίας ελληνικής μουσικής, πράγμα που αποδεικνύεται από τα ακριτικά μας τραγούδια, αλλά επίσης γνησιότατο τέκνο της Βυζαντινής μουσικής, στις γραμμές και κλίμακες της οποίας είναι τοποθετημένα κα τονισμένα τα παραδοσιακά μας τραγούδια. Τα μουσικά όργανα είναι ο κεμετζές, ή η κεμεντζέ, ο ζουρνάς, το χειλαύρι ή το γαβάλ’, το τουλούμ’ ή αγγείο ή άσκαυλος ή τουλουμπά, το βιολί, ο κεμανές ή η κεμανή και το ταούλ».
ΨΗΦΙΣΜΑ
Στο τέλος των εργασιών του συνεδρίου από τους συνέδρους εκδόθηκε ψήφισμα στο οποίο αναφέρεται: «Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από την Τουρκία. Το φάντασμα των παλαιών πολιτισμών. Το 1ο Πανελλαδικό Συνέδριο Ποντιακού Πολιτισμού της Π.Ο.Ε., που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 24 και 25 Φεβρουαρίου 207, ψηφίζει ομόφωνα:
- Αποδοκιμάζει την επίμονη, συστηματική και μεθοδευμένη προσπάθεια του τουρκικού εθνικισμού να καλλιεργεί κλίμα ρατσισμού, που πρόσφατα οδήγησαν στις δολοφονίες του Αρμένιου δημοσιογράφου Χράντ Ντικ στην Κωσταντινούπολη και του καθολικού ιερέα Αντρέα Σαντόρο στην Τραπεζούντα.
- Καταγγέλλει την πρόσφατη προσπάθεια του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών να οικειοποιηθεί και εκμεταλλευτεί τον παλαιό ποντιακό πολιτισμό που επιβιώνει και σήμερα στη Μαύρη Θάλασσα.
Προσδοκά και εύχεται η τουρκική ηγεσία να συμφιλιωθεί με την ιστορία και τον πολιτισμό των λαών που έζησαν και ζουν στον τόπο αυτό.
